Centrum Dialogu Przełomy w Szczecinie nie jest zwykłym muzeum. To przestrzeń, która została stworzona po to, aby opowiedzieć historię regionu i jego mieszkańców przez pryzmat dramatycznych przemian politycznych, społecznych i kulturowych. Projekt narodził się jako odpowiedź na potrzebę upamiętnienia przełomowych momentów, takich jak wydarzenia Grudnia ’70, protesty Solidarności czy trudne początki po II wojnie światowej, kiedy Szczecin stał się miastem nowej tożsamości. Przełomy to symbol – nie tylko fizycznego pęknięcia historii, ale i momentu zmiany, który buduje nową rzeczywistość. Pomysłodawcy centrum chcieli, aby było to miejsce, które nie tylko pokazuje przeszłość, lecz także stawia pytania o przyszłość.

Podziemna opowieść – niezwykła architektura Roberta Koniecznego

Jednym z najbardziej imponujących aspektów Centrum Dialogu Przełomy jest jego forma architektoniczna. Projekt autorstwa Roberta Koniecznego z KWK Promes został doceniony na całym świecie i zdobył prestiżowy tytuł World Building of the Year w 2016 roku. To muzeum, które niemal całkowicie zanurza się pod ziemię, oddając pole miejskiej przestrzeni publicznej. Betonowy dach stanowi plac Solidarności, na którym gromadzą się mieszkańcy podczas wydarzeń upamiętniających i społecznych. Konieczny celowo zaprojektował budynek jako niedominujący – schowany, a jednocześnie obecny. Takie podejście pozwala odwiedzającym dosłownie „zanurzyć się” w historię, a jednocześnie nie zakłóca tkanki miejskiej. Architektura tutaj nie przytłacza, lecz zaprasza do refleksji i kontemplacji.

Cechy charakterystyczne budynku:

• całkowite ukrycie ekspozycji pod ziemią,

• dach pełniący funkcję placu publicznego,

• surowa estetyka betonu i światła naturalnego,

• efekt „pęknięcia” na fasadzie – symbolika przełomu.

Miasto sprzeciwu – wystawa, która żyje historią mieszkańców

Serce Centrum stanowi wystawa stała „Miasto sprzeciwu – miasto przełomów”, która w niezwykle emocjonalny sposób prowadzi odwiedzającego przez trudne dekady powojenne. Widz nie porusza się po klasycznych salach muzealnych – doświadcza historii w sposób immersyjny, dzięki interaktywnym instalacjom, autentycznym nagraniom, zdjęciom, przedmiotom codziennego użytku i dokumentom. To wystawa nie tyle informacyjna, co transformacyjna – zmusza do refleksji, zadania pytań, czasem nawet konfrontacji z niewygodną prawdą. Obejmuje okres od 1939 roku po współczesność, z naciskiem na wydarzenia lokalne i wpływ zmian systemowych na życie codzienne szczecinian.

Wątki poruszane na wystawie:

• repatriacje i przesiedlenia po 1945 roku,

• budowa tożsamości na Ziemiach Odzyskanych,

• Grudzień ’70 i śmierć Jana Palacha,

• działalność opozycyjna w PRL,

• narodziny „Solidarności”,

• rok 1989 i upadek komunizmu,

• transformacja ustrojowa i ekonomiczna lat 90.

Przestrzeń dialogu – miejsce spotkań i refleksji

Choć Centrum funkcjonuje formalnie jako oddział Muzeum Narodowego w Szczecinie, jego rola znacznie wykracza poza klasyczną funkcję muzealną. To także przestrzeń edukacyjna i społeczna. Odbywają się tutaj spotkania autorskie, debaty, wykłady, warsztaty dla dzieci i młodzieży, a także pokazy filmowe i wydarzenia artystyczne. Programy edukacyjne realizowane przez Centrum mają na celu nie tylko przekazywanie wiedzy, ale też kształtowanie postaw obywatelskich i dialogu międzypokoleniowego. Każdy może tu zabrać głos – i właśnie to wyróżnia Centrum na tle innych instytucji kultury.

Wybrane inicjatywy:

• lekcje historii dla szkół podstawowych i liceów,

• warsztaty pamięci i projektowania przestrzeni,

• wieczory literackie z udziałem świadków historii,

• akcje społeczno-artystyczne z udziałem mieszkańców.

Plac Solidarności – symboliczne serce miasta

Nad Centrum Dialogu Przełomy znajduje się plac Solidarności – miejsce szczególnie ważne dla mieszkańców Szczecina. To tutaj upamiętnia się ofiary Grudnia ’70 i to właśnie tutaj często odbywają się miejskie uroczystości i protesty. Plac stanowi niejako rozszerzenie wystawy – jego powierzchnia opowiada historię poprzez pęknięcia, symboliczne linie i minimalistyczne formy. Projekt ten wpisuje się w ideę architektury jako narzędzia do opowiadania historii – bez patosu, ale z głębokim przekazem emocjonalnym. Każdy krok po płycie placu może stać się impulsem do przemyśleń i zadania sobie pytania o to, czym jest wolność, solidarność, dialog.

Wyróżnienia i nagrody – globalne uznanie dla lokalnej opowieści

Projekt Centrum Dialogu Przełomy został zauważony nie tylko w Polsce, ale i na świecie. W 2016 roku zdobył tytuł World Building of the Year, pokonując kilkaset innych realizacji z całego globu. To ogromny sukces nie tylko architekta Roberta Koniecznego, ale też całego zespołu zaangażowanego w tworzenie wystawy, koncepcji i treści. Nagroda ta była nie tylko dowodem na światowy poziom polskiej architektury, ale także potwierdzeniem, że lokalna historia – jeśli opowiedziana w mądry i nowoczesny sposób – może poruszać serca i umysły odbiorców międzynarodowych.

Znaczenie dla Szczecina i Pomorza Zachodniego

Centrum Dialogu Przełomy pełni funkcję nie tylko muzealną, ale także symboliczną. Jest częścią procesu budowania tożsamości mieszkańców miasta, które przez lata było postrzegane jako „poniemieckie” i „przejściowe”. Dziś dzięki takim miejscom jak Przełomy, Szczecin odzyskuje swoją historię – nie jako historię terytorium, ale społeczności. Mieszkańcy mają możliwość opowiedzenia własnej narracji, a odwiedzający mogą tę historię poznać z innej perspektywy niż ta znana z podręczników.

Centrum przyszłości – miejsce dla kolejnych pokoleń

Choć głównym celem Centrum jest opowiadanie o przeszłości, to z perspektywy idei, jest to także miejsce przyszłości. Projekt nieustannie się rozwija – zmieniają się wystawy czasowe, pojawiają się nowe formaty edukacyjne, rosną zbiory i współpraca z instytucjami w całej Europie. Przełomy mają ambicję być nie tylko muzeum, ale centrum myśli obywatelskiej, przestrzenią wolną od uproszczeń, gotową do podejmowania najtrudniejszych tematów. W czasach postprawdy i uproszczonych narracji politycznych, taka funkcja zyskuje szczególne znaczenie.

---

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Czy Centrum Dialogu Przełomy to typowe muzeum historyczne?
Nie. To nowoczesna, immersyjna przestrzeń, która łączy ekspozycję z działaniami edukacyjnymi, społecznymi i artystycznymi.

Gdzie znajduje się Centrum i jak do niego trafić?
Centrum znajduje się przy placu Solidarności w centrum Szczecina, tuż obok Filharmonii im. Mieczysława Karłowicza.

Czy wystawa jest odpowiednia dla dzieci i młodzieży?
Tak, ale niektóre fragmenty ekspozycji mogą być trudne emocjonalnie – warto rozważyć wcześniejsze przygotowanie najmłodszych.

Czy wstęp do Centrum jest płatny?
Tak, obowiązują bilety wstępu. W wybrane dni wstęp może być bezpłatny – warto śledzić stronę internetową instytucji.

Czy organizowane są wydarzenia dodatkowe?
Tak. Centrum regularnie organizuje debaty, warsztaty, wieczory literackie i spotkania z ciekawymi postaciami życia publicznego.