Moneo Rafael

José Rafael Moneo Vallés urodził się 9 maja 1937 r. w małym miasteczku Tudela, w Hiszpanii. Jego matka, Teresa, była córką sędziego z Aragonii. Ojciec, Rafael pracował jako inżynier przemysłowy. Ma siostrę, Teresę, która studiowała filozofię i literaturę. Jego zmarły brat, Mariano, był absolwentem inżynierii. W okresie dorastania Moneo interesował się filozofią oraz malarstwem, jednak pod wpływem ojca w 1954 r. opuścił rodzinne strony i przeniósł się do Madryty, żeby studiować architekturę.

Uczęszczał na ETSAM, Technical University of Madrid (UPM), który ukończył w 1961 r.  Ogromny wpływ na Moreno wywarł jego profesor historii architektury – Leopoldo Torres Balbása.

Jeszcze jako student Moreno współpracował z architektem Francisco Javierem Sáenzem de Oizą. Następnie już z tytułem architekta przeniósł się do Hellebaeck, w Danii, aby pracować z Jørnem Utzonem. Odwiedził także słynnego Alvara Aalto w Helsinkach.

W 1962 r. Moneo powrócił do Madrytu, gdzie wygrał konkurs na rewitalizację przestrzeni architektonicznej Akademii Hiszpańskiej w Rzymie. Wziął także ślub z córką architekta Luisa Feduchi – Belén. Przez ponad dwa lata żył i pracował w stolicy Włoch, co miało fundamentalny wpływ na jego przyszłą karierę. W okresie tym dużo podróżował, uczył się oraz nawiązywał głębokie relacje z muzykami, rzeźbiarzami oraz malarzami.

Po twórczym okresie spędzonym w Rzymie, powrócił do Hiszpanii w 1965 r., gdzie zamieszkał wraz  z żoną w domowym studiu architektonicznym w madryckiej dzielnicy El Viso. Tam na świat przyszła jego córka Belén. W tym samym roku otrzymał  pierwsze znaczące zlecenie – projekt fabryki Diestre w Saragossie. W następnym roku zaczął nauczać w Szkole Architektury w Madrycie, zajął się także pisaniem szkiców oraz artykułów branżowych. Udzielał się również w tzw. „Małych Kongresach”, w których brali udział ówcześnie najsłynniejsi hiszpańscy architekci z Madrytu i Barcelony, m.in. Carlos de Miguel, Oiza, Molezún, Corrales, Garcia de Paredes, Oriol Bohigas, Federico Correa, Tusquets, Clotet, Bonet. Na kongresy, które zainicjowały nową fazę życia architektonicznego w Hiszpanii przybywali także architekci z całego świata, chociażby późniejsi laureaci Pritzkera – Alvaro Siza z Portugalii oraz Aldo Rossi z Włoch.

W 1968 r. otrzymał drugie, kluczowe dla kariery zlecenie – Urumea Project, budynek mieszkalny w San Sebastian. Był to także rok narodzin jego drugiej córki, Teresy. Trzecia córka, Clara Matilde, przyszła na świat w 1975 r.

W 1974 r. otrzymał pierwsze zlecenie w rodzinnym Madrycie, budynek biurowy Bankinter, który zbudował we współpracy z Ramónem Bescósem. Następnie powierzono mu zaprojektowanie ratusza dla Logroño. W 1976 r. Moneo został zaproszony do Stanów Zjednoczonych, gdzie został rocznym gościem w Instytucie Architektury i Urbanistyki oraz nauczycielem w Szkole Architektury Cooper Union w Nowym Jorku.

Po powrocie do Madrytu, pod koniec lat siedemdziesiątych został profesorem wizytującym w szkołach architektury uniwersytetów Princeton i Harvard oraz Uniwersytetu w Lozannie. W 1980 r. został profesorem w Szkole Architektury w Madrycie, funkcję tę pełnił przez 5 lat. W tym czasie zaprojektował m.in. Muzeum Sztuki Rzymskiej w Meridzie oraz Previsión Española w Sewilli.

W 1984 r. Moneo został mianowany przewodniczącym wydziału architektury Harvard University Graduate School of Design, stanowisko to piastował do 1990 r.  Wraz z rodziną przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych, jednak systematycznie odwiedzał ojczyznę, angażując się w projekt dworca kolejowego Atocha.  

W 1990 r. powrócił do Hiszpanii. Z uwagi na zwiększającą się liczbę zleceń, przeniósł swoje biuro architektoniczne z mieszkania do biurowca. Obecnie w jego pracowni praktykuje 15 młodych architektów.

W 1992 r. Rafael Moneo został nagrodzony przez hiszpański rząd Złotym Medalem za osiągnięcia w sztuce, został również uhonorowany tytułem Doktora honoris causa przez Leuven University w lutym 1993 r. W maju 1993 r. otrzymał nagrodę Arnolda W. Brunnera w dziedzinie architektury przyznawaną przez American Academy of Arts and Letters. W 1995 r. został laureatem Pritzker Architecture Prize. Moneo jest członkiem American Academy of Arts and Sciences oraz Accademia di San Luca di Roma. Jest honorowym członkiem Amerykańskiego Instytutu Architektów i Królewskiego Instytutu Brytyjskich Architektów.

Najważniejsze dzieła:

1993 Davis Art Museum, Wellesley, Massachusetts

1997 Moderna Museet and Swedish Centre for Architecture and Design, Stockholm, Szwecja

1999 Kursaal Congress Centre and Auditorium, San Sebastián, Basque Country, Hiszpania

2000 Audrey Jones Beck Building, Houston, Texas

2000 Library of Sciences, Heverlee, Katholieke Universiteit Leuven, Belgia

2002 Cathedral of Our Lady of the Angels, Los Angeles, California

2003 Valladolid Science Museum, Valladolid, Hiszpania

2007 Museo del Prado expansion, Madrid, Hiszpania

2009 New Library of the University of Deusto, Bilbao, Basque Country, Hiszpania

2010 Northwest Corner Building, New York City, New York

2013 Princeton Neuroscience Institute, Princeton, New Jersey

2015 Museum University of Navarra, Pamplona, Hiszpania