Wbrew systemowi. Dom Igloo Witolda Lipińskiego

Dla artysty, który - oprócz kawaÅ‚ka papieru - do stworzenia swojego dzieÅ‚a potrzebowaÅ‚ nieco betonu, dobrej jakoÅ›ci szkÅ‚a czy solidnej stali, okres siermiężnego PRL-u mógÅ‚ jawić siÄ™ jako koszmar. Jeżeli jakimÅ› cudem udaÅ‚o mu siÄ™ zgromadzić niezbÄ™dne materiaÅ‚y, na drodze stawaÅ‚o chore prawo, surowo przestrzegane przez rozroÅ›niÄ™tÄ… do granic absurdu biurokracjÄ™. W takich warunkach zbudowanie czegoÅ›, co odbiegaÅ‚o od przyjÄ™tych standardów, wymagaÅ‚o żelaznych nerwów, pasji oraz odrobiny sprytu. Dlatego popularne Igloo Witolda LipiÅ„skiego należy uznać za triumf inteligencji nad niewydolnym systemem Ludowej Polski.      

300% normy

Igloo usytuowane jest przy ulicy Moniuszki w charakteryzujÄ…cej siÄ™ modernistycznÄ… zabudowÄ…, zabytkowej dzielnicy WrocÅ‚awia - Zalesiu. StworzyÅ‚ go na użytek wÅ‚asny profesor architektury i byÅ‚y żoÅ‚nierz Armii Krajowej Witold LipiÅ„ski (1923 - 2005). Prace nad Igloo trwaÅ‚y trzy lata, podczas których LipiÅ„ski musiaÅ‚ zmagać siÄ™ m.in. z niedoborem odpowiednich materiaÅ‚ów budowlanych czy fatalnie wykwalifikowanymi murarzami, którzy odmówili dalszych prac przy budynku ze wzglÄ™du na jego zaawansowanie konstrukcyjne. Ponadto zmuszony byÅ‚ uzyskać odpowiednie pozwolenia oraz wziąć sporÄ… pożyczkÄ™.

WykorzystujÄ…c urzÄ™dowy zapis o budynkach eksperymentalnych oraz maskujÄ…c realnÄ… powierzchniÄ™ swojego domu za pomocÄ… antresoli, projektant dopiÄ…Å‚ wreszcie swego. W 1961 r. rozpoczęła siÄ™ wÅ‚aÅ›ciwa budowa, która niemal natychmiast wzbudziÅ‚a zainteresowanie lokalnej prasy oraz mieszkaÅ„ców WrocÅ‚awia. 

Nie zważajÄ…c na brak jakiejkolwiek pomocy tzw. fachowców, profesor przy pomocy skonstruowanych przez siebie drewnianych narzÄ™dzi wzniósÅ‚ murowanÄ… konstrukcjÄ™, uwieÅ„czonÄ… charakterystycznÄ… kopuÅ‚Ä… o gruboÅ›ci 12 cm. Do jej wykonania użyÅ‚ cegÅ‚y rozbiórkowej pochodzÄ…cej z okolicznych poniemieckich budynków. CaÅ‚ość pokryÅ‚ papÄ… i aluminiowÄ… blachÄ…, którÄ… przetransportowaÅ‚ z placu budowy obserwatorium na Åšnieżce, zaÅ› do ocieplenia budynku wykorzystaÅ‚ rewolucyjnÄ… jak na ówczesny czas piankÄ… formaldehydowÄ….     

Zielone Igloo

Oparte na planie okrÄ™gu Igloo liczy 10 m Å›rednicy i ok. 75 m² parterowej powierzchni mieszkalnej, nad którÄ… znajduje siÄ™ wykonana z ażurowej kratownicy ponad trzydziestometrowa antresola, pierwotnie peÅ‚niÄ…ca funkcjÄ™ pracowni projektowej LipiÅ„skiego. Obie przestrzenie poÅ‚Ä…czone sÄ… schodami wykonanymi z pnia dÄ™bu znalezionego przez profesora w pobliskim parku. Centralnym punktem budynku jest - posiadajÄ…cy kominek - kameralny salon otoczony przez trzy skromne pokoje, Å‚azienkÄ™ oraz kuchniÄ™. Igloo nie posiada piwnicy, jest jednak poÅ‚Ä…czone z garażem, ksztaÅ‚tem przypominajÄ…cym walec. 

Na tyÅ‚ach tego "domu z odzysku" znajduje siÄ™ oranżeria. Również we wnÄ™trzu niepodzielnie panuje zieleÅ„, w tym olbrzymi fikus wyrastajÄ…cy wprost z podÅ‚ogi w salonie. Symbioza betonu z roÅ›linnoÅ›ciÄ… byÅ‚a istotnÄ… częściÄ… wielu projektów LipiÅ„skiego, którego nurtowaÅ‚y również zagadnienia zwiÄ…zane z samowystarczalnoÅ›ciÄ… energetycznÄ… swoich dzieÅ‚. Po wprowadzeniu siÄ™ do Igloo, rozpoczÄ…Å‚ badania nad rozkÅ‚adem temperatury oraz wilgotnoÅ›ci w poszczególnych pomieszczeniach. InteresowaÅ‚o go stworzenie idealnego mikroklimatu budynku. Owoce tego naukowego Å›ledztwa umieÅ›ciÅ‚ w swojej pracy habilitacyjnej pt: PowÅ‚okowe formy sklepione. 

WrocÅ‚awski dom wÅ‚asny LipiÅ„skiego zdawaÅ‚ siÄ™ być odpowiedziÄ… na wszechogarniajÄ…cÄ… architektonicznÄ… bezpÅ‚ciowość, nonsensowne wymogi normatywne i zbyt wysokie koszty budownictwa mieszkaniowego w Polsce Ludowej. Ten, nawet jeÅ›li do koÅ„ca zamierzony, minimalistyczny manifest indywidualizmu jest obok Domu Jana Szpakowicza w Zalesiu Dolnym (1971) jednym z najważniejszych pomników kreatywnej powojennej architektury rodzimej.