Alfred Hitchcock przedstawia: architektura i suspens

mar 1, 2019

Nie trudno się zorientować, że to co przeciętny Kowalski myśli o architekturze współczesnej (czy w ogóle o współczesnej sztuce) nie jest generowanie przez akademie i specjalistyczne czasopisma. Dzisiaj najistotniejszym medium stanowiącym furtkę do świata architektury i zakreślającym jej kanon jest oczywiście internet. Jak kształtowały się jednak gusta Kowalskiego jeszcze 20, 30 lat temu? Wydaje się, że odpowiedź musi pozostać złożona.

Jednym z kluczowych czynników tworzących panoramę tego, co funkcjonowało w świadomości społeczeństwa będzie na pewno kino i telewizja. W kinie artystycznym znajdziemy na pęczki awangardowych gmachów. W „Pogardzie”, czy „Zabriskie Point” oprócz bohaterów-postaci oglądamy też bohaterów-budynki. Wydaje się jednak, że oprócz „Kina przez duże K” trzeba spojrzeć na filmy bardziej popularne. Tak jak dzisiaj idei tego, czym jest „dom nowoczesny” nastolatki uczą się z ekranizacji „Zmierzchu” (wspaniała Hoke Residence zbudowana przez Skylab Architects), tak ich dziadkowe uczyli się z ówczesnego kina.

Dla zamieszkujących Stany niezliczonych Johnów Smithów, jednym z geniuszów„architektonicznego castingu” jest niewątpliwe mistrz suspensu: Alfred Hitchcock. Ze względu na przypadającą dziś rocznicę jego śmierci (reżyser – znany ze specyficznego poczucia humoru i ironii – nie życzyłby sobie zapewne fetowania w żaden sposób rocznicy urodzin…) chcielibyśmy przypomnieć dwie ikoniczne gwiazdy jego filmów.

Dom na wzgórzu z „Psychozy”

Drewniana willa jest właściwie tylko atrapą. Składająca się z trzech ścian i wypełniona rusztowaniami konstrukcja powstała na oddalonym od Hollywood o kilka kilometrów planie filmowym Universal Studios, gdzie stoi do dziś. Ze względu na ograniczony budżet „Psychozy” na budowy domu użyto materiałów zebranych ze starszych dekoracji i prawdziwej kolonialnej, niszczejącej w okolicy willi.

Źródłem inspiracji dla scenografów pracujących z Hitchcockiem był ikoniczny dla kultury amerykańskiej obraz Edwarda Hoppera z 1925, przedstawiający dom przy linii kolejowej. Wiktoriański nastój, typowe dla amerykańskich przedmieść motywy i detale drewnianego budownictwa połączone zostały z filmie z nastrojem grozy. Mariaż drewnianego domu na wzgórzu z atmosferą horroru nie był zresztą w 1960 roku, kiedy Hitchcock kręcił „Psychozę” niczym nowym. W kinie noir, bardzo popularnym w Stanach już od końca lat ’30 często oglądać można podobne zamczyska.

Dla funkcjonowania willi z „Psychozy” istotny jest kontekst, w którym została osadzona. Willa jest rezydencją właścicielki przydrożnego motelu. Budynek oglądamy zawsze filmowaną z dołu, z perspektywy nowych baraków, w których zatrzymują się podróżni. Główny bohater filmu – Norman Bates – spędza swoje dnie poruszając się między domem, a budynkiem motelu. Jak dowiemy się w ostatnich scenach filmu, architektura ma znaczenie symboliczne. Rozdarcie bohatera między wiktoriańską historyzującą willą, a nowoczesnymi, choć bezstylowymi barakami obrazuje rozdwojenie jego osobowości.

Vandamm House z „Północ – Północny Zachód”

Elegancka willa, którą można obejrzeć w klasyku kina akcji „North by Northwest” wolna jest od ciężkiego symbolicznego, psychologicznego balastu. Choć jest domem czarnego charakteru, spełnia ona przede wszystkim funkcję nowoczesnej ikony, przydającej mu zimnego smaku i prestiżu. Cały film przepojony jest zresztą podobnymi motywami nawiązującymi do pozycji społecznej i ekonomicznej bohaterów. Fabuła filmu, która rozpoczyna się w eleganckim, dopiero co otwartym (mamy rok 1958) gmachu kwatery głównej ONZ, wymagała utrzymania się w stosownych, modernistycznych dekoracjach aż do ostatniej minuty.

Makietę willi zaprojektowali współpracownicy Hitchcocka na podstawie precyzyjnej wskazówki: ma ona wyglądać jak domy Franka Lloyda Wrighta.

Wright był w latach ’50 prawdziwą gwiazdą architektury. Jego Fallingwater przeżywał po wojnie drugą młodość. Budynek wracał jak refren w mediach i telewizji i szybko stał się metaforą nowoczesnego budownictwa i designu. Formy stosowane przez architekta w Fallingwater rozumiane były jako esencja tego, co w nowoczesności najlepsze. Odważnie kontrastowane bryły budynku wiązały się w przypadku „Północy”, jak i pierwowzoru, z odważnym pomysłem lokalizacji. Willa miała się znaleźć na stromej skarpie Mount Rushmore.

Vandamm House, stanowiący nawiązanie do pereł współczesnej twórcom filmu architektury, sam szybko stał się klasykiem. Jego obecność w materiałach promocyjnych filmu, zwiastunach i wreszcie ogromny sukces „Północy”, która wracała do amerykańskiej dystrybucji jeszcze w latach ’80 sprawiły, że wielu Amerykanów zaczęło traktować willę na skarpie jako realnie istniejący budynek. Niestety – turyści odwiedzający park przyrodniczy przy Mount Rushmore nie znajdowali niczego, oprócz pustej polany. Mało tego, nawet przestrzeń po dekoracjach nie pozwala dziś na wyobrażenie sobie jak wyglądać musiał w pejzażu budynek. Już w 1958 roku filmowcy posługiwali się zręcznie fotomontażem. Willa zbudowana w praktycznym do filmowania z wysięgników miejscu, po interwencji techników grała na ekranach kin wśród bardziej niebezpiecznego pejzażu. Wszystko dzięki cięciom taśmy i stosowaniu iluzorycznego horyzontu. Architektura nowoczesna okazała się niczym więcej, niż efemeryczną projekcją.

Fotografie z „Psychozy”: © Wikimedia

Fotografie z „Północy Północny Zachód” : © Universal Studios

Polecamy również

Architektura mieszkalna, Plany i wizualizacje, Projekty

Luksusowe osiedle odporne na COVID. Gdzie powstało i czym się charakteryzuje

pa� 6, 2022

Wyjątkowe miejsce, którego holistyczne podejście do naszych zmieniających się w dobie popandemicznej rzeczywistości potrzeb zachwyca niecodziennymi rozwiązaniami i zapierającym dech w piersiach designem — poznaj jedyny i niepowtarzalny kompleks Eko Waterfall Residence odporny na COVID 19.

Ciekawostki, Przestrzeń publiczna

Tęczowa panorama - duńska instalacja artystyczna

lut 22, 2019

„Your Rainbow Panorama” to niezwykła instalacja stworzona przez artystę Olafura Eliasona. W dosłownym tłumaczeniu instalacja oznacza „twoja tęczowa panorama”. Kolorowy pierścień, wedle koncepcji projektanta, ma być przestrzenią, która zaciera granicę między wnętrzem i otoczeniem.

Projekty, Historia architektury

TypoPolo - MSN o bolączkach polskiej przestrzeni publicznej

lut 18, 2019

Tandetne reklamy, pokrzywione szyldy, koślawe napisy, obciachowa typografia – trudno było doprawdy przewidzieć, że taki zestaw zdoła przyciągnąć tłumy warszawiaków… Nowa wystawa stołecznego MSNu podejmująca trudny i coraz głośniej dyskutowany problem obecności (i jakości reklamy) w przestrzeni publicznej robi jednak prawdziwa furorę.

Wywiady, Budynki

Unikatowe okładki awangardowego "Budowania Moskwy"

lut 13, 2019

Każdy, komu wpadnie w ręce architektoniczny magazyn zwraca uwagę na charakterystyczną, nietypową dla klasycznej prasy formę okładki. Polskie media branżowe (z „Architekturą” na czele) proponują zazwyczaj swoim czytelnikom eleganckie fotografie modernistycznych gmachów. Periodyki bardziej wyspecjalizowane, jak kwartalnik "RZUT", oferują nam zazwyczaj motywy mocno artystyczne i grające z konwencją warsztatu projektanta. Na łamach Architektu chcielibyśmy zaproponować dzisiaj chwilę wytchnienia od okładkowej wojny współczesnej prasy. Za balsam na skołatane nerwy i zmęczone oczy fanów architektury niech posłuży zespół awangardowych okładek architektonicznego klasyka, miesięcznika „Budowanie Moskwy”.

Komentarze

Architectu moderuje komentarze do ułatwiania świadomej, merytorycznej, cywilnej rozmowy. Obraźliwe, bluźniercze, autopromocyjne, wprowadzające w błąd, niespójne lub nietypowe komentarze zostaną odrzucone. Moderatorzy pracują w godzinach pracy i akceptują tylko komentarze napisane w języku polskim.