Frederic Schwartz (1951-2014)

Marsylia, która w ciągu dwudziestu pięciu wieków swojego istnienia rozrosła się zajmując ponad trzydziesto-kilometrowa linię wybrzeża Morza Śródziemnego od kilku lat stara się przedefiniować własną tożsamość. Powojenne, burzliwe losy przemian architektonicznych miasta to nie tylko ikoniczna Jednostka Mieszkaniowa Le Corbusiera, czy narodziny jednego z najbardziej problematycznych blokowisk Europy w Quartier Nord, ale również poszukiwanie i re-definiowanie nowego centrum miasta. Bliskość morza, górski, wapienny pejzaż miasta i jego greckie korzenie sprawiły, że od kiedy na początku lat 2000 zaczęło mówić się o rewitalizacji starego portu, postulowano możliwość stworzenia tam Agory, nawiązującej do antycznych publicznych centrów życia społecznego.

Społeczne konteksty architektury wydają się wychodzić ostatnio na plan pierwszy. Burza po kilku niefortunnych wypowiedziach Zahy Hahid i Nagroda Pritzkera dla Shigeru Bana to tylko wierzchołek góry lodowej. Po latach, w których myślenie o architekturze zostało zdominowane przez „wizytówkowe” projekty wieżowców i muzeów do łask wraca architektura zakrojona na masy (niekoniecznie te operujące kapitałem). Budownictwo socjalne zdobywa sobie w krytyce architektonicznej coraz mocniejszą pozycję. Sytuacji, z którą mamy obecnie do czynienia nie sposób nie porównać z boomem lat ’20 XX wieku, kiedy architekci zaczęli proponować awangardowe projekty osiedli robotniczych, czy nawet, jak miało to miejsce w np. w czeskim Zlinie, kompleksy całych miast.

Modernistyczny postulat otwarcia domu na pejzaż przez dziesięciolecia wydawał się w Polsce niemożliwy do racjonalnego zastosowania. Klimat, nieco bardziej srogi niż ten, w którym funkcjonują południowe, nadmorskie wille skłaniał raczej do budownictwa wykorzystującego stosunkowo małe, tradycyjnie rozmieszczone otwory okienne. Na nic zdały się kampanie uczniów Le Corbusiera, z Juliuszem Żórawskim na czele, którzy chcieli wprowadzić w polskim budownictwie układy wstęgowe, przekształcić dom-dworek, lub dom-twierdzę w kompozycje otwartą na otaczający ją ogród, czy pejzaż miejski.

Ta rozpoczęta w roku 1975 budowa nie została do dziś dokończona. Początkowo miała służyć jako siedziba dla Naczelnej Organizacji Technicznej, jednak ostatecznie pomysł ten nie doszedł do skutku. Największym problemem jest jednak stworzony szkielet o wysokości 93 metrów, który jest najwyższym obiektem w mieście. Obiekt ten dodatkowo widoczny jest z praktycznie każdej części Krakowa i przez lata wyrosły liczne legendy o nim.