Hashima: betonowe miasto duchów
Chociaż dzisiaj Hashima przypomina raczej opustoszałe miasto duchów z filmu grozy, jeszcze czterdzieści lat temu tętniła życiem i była najgęściej zaludnionym z miast na ziemi. W latach ’60 mieszkały tu 5259 osoby. Niewiele? Trzeba pamiętać, że wymiary wyspy to 480 m długości na 160 m szerokości…!
Hashima nazywana bywa przez Japończyków Gunkanjima, co znaczy tyle co pancernik albo statek bojowy. Nie zawsze jednak skojarzenia militarne były dominantą myślenia o wyspie. Historia jej zamieszkania zaczyna się późno, bo w II połowie XIX wieku i ma kontekst jednoznacznie przemysłowy. Od kiedy w bezpośrednim sąsiedztwie wyspy odkryto złoża węgla rozpoczęto intensywne wydobycie. Początkowo górnicy dopływali do pracy statkami z Nagasaki, potem – ze względu na charakter prac – zdecydowano o konieczności zakwaterowania robotników na miejscu.
Beton już w 1890 roku wydawał się inwestorom najwłaściwszym materiałem, który można by zastosować na Hashimie. Trudne warunki morskie, wystawienie na wiatry, tajfuny, ulewy i morskie fale wymagały użycia odpornych i wytrzymałych struktur. Betonowa Hashima rodząca się jeszcze w końcu XIX wieku nie była zresztą żadnym nowum. Materiały przypominające beton w architekturze morskiej (szczególnie przy konstrukcji latarni morskich) stosowano już u schyłku XVIII wieku.
Jak żyło się na Hashimie? Trudno posądzić kogokolwiek o entuzjam… Ograniczona powierzchnia i natłok lokatorów sprawił że jeszcze przed złotymi latami kopalni cieszyła się ona zła reputacją. Oficjalne zakończenie wydobycia w 1974 i likwidację mieszkań przyjęto z ulgą. Wyspa stała zamknięta przez kolejne 35 lat i nikt nie myślał nawet żeby robić z niej japońską atrakcję turystyczną. Przełom nastąpił w 2009 roku i od tego czasu ruiny cieszą się coraz większym zainteresowaniem. W 2011 roku twórcy ostatniego filmu z serii Jamesa Bonda – Skyfall – zabiegali o możliwość realizowania tutaj plenerów. Ze względu na bezpieczeństwo ekipy i niestabilność pogodową zdjęcia nakręcono ostatecznie w studio.
Czemu Hashima, choć chętnie odwiedzana przez turystów, nie stała się architektonicznym must see kraju Kwitnącej Wiśni? Wydaje się, że pamięć historyczna Japończyków nie pozwala mi na proste zapomnienie o przeszłości miejsca. Hashima nie była bowiem zwykłą kopalnią. Ze względu na trudne warunki pracy, brakowało ochotników gotowych do przeprowadzki. Górnicy pracujący w kopalniach Hashimy rekrutowali się przede wszystkim z jeńców wojennych i więźniów. W czasie II wojny światowej mieszkał tu w strasznych warunkach duży zespół robotników przymusowych. Każdego miesiąca w wyniku wyczerpania i katorżniczej pracy ginęło od 5 do 10 osób. Niektórzy próbowali ratować się ucieczką wpław. Złej renomy wyspy jako więziennego piekła nie przełamała nawet powojenna kampania propagandowa. Pracowników próbowano wabić zawyżoną stawką i jakością mieszkań (w standardzie z pralką, lodówką, telewizorem…). Nikt nie wytrzymywał jednak na Hashimie długo.
Powojenna Hashima zdradzała cechy idealnego, samowystarczalnego miasta. Działały tutaj szkoła, plac zabaw dla dzieci, kino, szpital, zakład fryzjerski, bary i restauracje. Mieszkańcy zaczęli tworzyć na dachach bloków własne ogrody. Każde miejsce było łatwo dostępne – wystarczył kilkuminutowy spacer. Przemysłowo-architektoniczny eksperyment miał jednak swoją gorzką cenę w pozbawieniu mieszkańców prywatności. „Bliskość” była de facto wektorem klaustrofobii. Dlatego właśnie Hashima pozostaje dziś raczej modna wśród zagranicznych turystów, niż samych Japończyków. Doutoku Sakamoto, który jako jeden z ostatnich opuszczał wyspę, uważa ją dzisiaj za projekt nieudany. W jednym z wywiadów mówi: „byłbym bardzo szczęśliwy, gdyby ludzkość po tym jak patrzy na Hashimę, potrafiła stawiać sobie nowe wyzwania.”
Wśród pięciu obiektów, które krytycy nominowali do ósmej już edycji Nagrody Architektonicznej POLITYKI za rok 2018, znalazło się miejsce dla przedstawiciela małej architektury. Enklawa przyrodnicza Bobrowisko w Starym Sączu to konstrukcja przenosząca turystę wprost na łono dzikiej przyrody. I co najważniejsze - robi to dyskretnie, nie psując naturalnej przestrzeni wokół siebie. Jest prosta i elegancka, nie chce być czymś więcej niż jest.
Czy Mies van der Rohe i inni klasycy modernizmu kryją przed nami jeszcze jakieś tajemnice? Co zapisali na marginesach swojej twórczości? Na te i inne pytania stara się odpowiedzieć Beatriz Colomina w swojej najnowszej książce, Critical Spatial Practice 3. Manifesto Architecture: The Ghost of Mies.
Jedną z form promocji prestiżowego Southern California Institute of Architecture są konstruowane od kilku lat na kampusie uczelni pawilony uświetniające koniec roku akademickiego. Fotografie, które dziś publikujemy przedstawiają zeszłoroczną realizację, która uświetniła 40-sto lecie uczelni. Za realizację pawilonu odpowiedzialne było studio Oyler Wu i grupa najlepszych studentów instytutu.
Amsterdam jest jednym z najchętniej obieranych kierunków weekendowych wypadów w Europie. Nic dziwnego, skoro w jednym mieście można znaleźć malownicze kanały, wszechobecne rowery, dużo zieleni oraz inspirującą architekturę. Przy okazji wizyty w Wenecji Północy warto poznać twórczość Szkoły Amsterdamskiej, która od lat 20. XX wieku zmieniała oblicze miasta na bardziej ekspresyjne, rozwiązując w oryginalny (i skuteczny!) sposób palące problemy mieszkaniowe holenderskich robotników.
Komentarze
Architectu moderuje komentarze do ułatwiania świadomej, merytorycznej, cywilnej rozmowy. Obraźliwe, bluźniercze, autopromocyjne, wprowadzające w błąd, niespójne lub nietypowe komentarze zostaną odrzucone. Moderatorzy pracują w godzinach pracy i akceptują tylko komentarze napisane w języku polskim.