Modernizm i śmierć. Polski pawilon na Biennale architektury w Wenecji
Już 7 czerwca rozpocznie się 14. Biennale Architektury w Wenecji. Tydzień później 16 czerwca zainaugurowana zostanie w warszawskiej Zachęcie wystawa „Monument. Architektura Adolfa Szyszko-Bohusza”. Co łączy oba, tak przecież różne w skali, projekty? Chodzi o ikoniczny baldachim znad grobu Marszałka Piłsudskiego. Będzie on wykorzystany na stołecznej ekspozycji, a w polskim pawilonie na Biennale stanie się osią projektu: „Figury Niemożliwe”.
W tym roku kuratorami polskiego pawilonu są członkowie Fundacji Instytut Architektury: Dorota Jędruch, Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak i Michał Wiśniewski. Wspólnie z rysownikiem Jakubem Woynarowskim przygotowali oni bardzo charakterystyczny projekt, pozostający w ścisłym związku z tematem wystawy: „Fundamenty. Absorbowanie nowoczesności 1914-2014”.
POMNIK ŚMIERCI – POMNIK NARODU
W centrum polskiego pawilonu ma być wykonana, w skali 1:1, replika baldachimu znad grobu marszałka Józefa Piłsudskiego w Katedrze Wawelskiej. Oryginał został zaprojektowany w 1937 roku przez Adolfa Szyszko-Bohusza. Nie chodzi tu jednak o kopiowanie samej formy architektonicznej dzieła. Baldachim, co głośno komentowane było już w czasie jego realizacji, powstawał z żelaza przetopionego ze spoliów. Do budowy struktury użyto fragmentów rozebranego pomnika Bismarcka z Poznania, austriackich armat, czy wreszcie kolumn z rozebranej kilka lat wcześniej warszawskiej cerkwi Aleksandra Newskiego. Architektura w znaczący sposób wchodziła w politykę i stawała się nośnikiem treści. To właśnie ten aspekt stał się przedmiotem zainteresowania kuratorów pawilonu. Trudny romans sztuki z władzą skłania ich do pytań o charakter tej ostatniej.
Równocześnie „polityczny” sposób powstania baldachimu prowokuje do postawienia pytania o źródła polskiego modernizmu i problemu, na czym miała by rzeczywiście polegać różnica odcinająca go od epoki nowożytnej, czy XIX wieku. Symboliczny, propagandowy charakter sztuki oficjalnej II RP, która rości sobie prawo do degradowania śladów minionej epoki zaborów nie jest niczym nowym. Jeszcze baldachim nad grobem św. Piotra w Rzymie powstawał z materiałów uzyskanych z niszczejących, pogańskich świątyń wiecznego miasta.
Jakkolwiek trudnych czy niewygodnych pytań nie stawiała by narracja wystawy, nie zabraknie na niej również ciekawych akcentów plastycznych. Smaczkiem ma stać się ingerencja w oryginalny model baldachimu. Jakub Woynarowski zdecydował się ukształtować kopię baldachimu tak, aby górna płyta sprawiała wrażenie lewitującej. Stąd nazwa projektu: „Figury niemożliwe”.
TWÓRCY PROJEKTU MÓWIĄ O NIM:
"Koncepcja wystawy Figury niemożliwe dotyczy skomplikowanej relacji modernizmu i polityki w warunkach odradzającego się po 1918 roku polskiego państwa. Nowoczesność jako obiekt narodowej ambicji i element międzynarodowej aspiracji, sąsiadująca z odwołaniem do tradycji – misternie budowanych historycznych mitów, figurą zmartwychwstania i zwycięskiej klęski. Oficjalne obrzędy pogrzebowe, kult relikwii narodowych świętych – wodzów i poetów, mit istniejącego i nieistniejącego państwa – służą Polakom za fundament ich chybotliwej tożsamości. Stosunek Polaków do nowoczesności jest tak złożony, jak wieloznaczne jest samo pojęcie modernizmu. Czy wpisujemy się w zainicjowany po 1918 wyścig krajów Europy w stronę wieloaspektowo rozumianej modernizacji? Na ile sytuacja polska jest typowa, a na ile wyłączna dla porozbiorowego (postkolonialnego) państwa będącego najpierw teoretycznym konstruktem? Czy ambiwalentny stosunek do nowoczesności jest dziś kluczem do zrozumienia naszej specyficznej, nie zawsze czytelnej dla ludzi z zewnątrz kultury? To problemy, które chcemy podjąć w odpowiedzi na zaproponowane przez Rema Koolhaasa hasło przyszłorocznego biennale".
FIGURY NIEMOŻLIWE
komisarz Pawilonu Polskiego: Hanna Wróblewska
zespół kuratorski: Instytut Architektury – Dorota Jędruch, Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Michał Wiśniewski
koncepcja artystyczna: Jakub Woynarowski
fotografie: materiały prasowe
Budynek przy Witebskiej w Warszawie to jeden ze zwycięzców ubiegłorocznej, piątej edycji Nagrody Architektonicznej Prezydenta miasta Warszawy. Blok autorstwa pracowni architektonicznej TZA zwyciężył w kategorii "Najlepszy obiekt mieszkalny".
Prawie dwadzieścia lat temu brytyjski krytyk i teoretyk architektury Charles Jencks założył fundację upamiętniającą jego żonę Maggie, która zmarła po długiej chorobie nowotworowej. Głównym celem fundacji jest tworzenie miejsc, w których wsparcie otrzymują osoby chore na raka oraz ich najbliższa rodzina. Działalność tych placówek w dużej mierze opiera się na samopomocy. Zlokalizowane są one zwykle w pobliżu szpitali, jednak nie świadczy się w nich usług medycznych. Ośrodki poświęcone pamięci Maggie projektowali światowej sławy architekci, między innymi Frank Gehry, Zaha Hadid i Richard Rogers.
Jeśli nazwisko Richarda Pare nie wydaje się brzmieć Państwu znajomo, nie ma w tym niczego dziwnego. Mało kto czyta przecież stopki redakcyjne w albumach i podręcznikach historii architektury. Tymczasem Richard Pare od kilkudziesięciu już lat pozostaje jednym z najważniejszych fotografów architektury i to jego oczyma (albo raczej „jego obiektywem”) patrzymy dziś na klasyków modernizmu.
Projektowanie zakrojone na tak zwanych „wykluczonych” i środowiska znajdujące się w sytuacjach ekstremalnych przeżywa od kilku miesięcy prawdziwy boom. Wydaje się, że nagroda Pritzkera dla Shigeru Bana ostatecznie przypieczętowała wieloletnią kampanię rewaluacji architektury społecznie zaangażowanej. Wejście „designu dla bezdomnych” na salony to jednak nie tylko wydarzenia o randze symbolicznej, ale przede wszystkim szereg nowych, bardzo ciekawych projektów. Część z nich, jak Cardborigami ze Stanów, czy francuskie A-Kamp47 zaskakują śmiałą, ale przy tym skrajnie funkcjonalną formą artystyczną. Inne, jak Apparatus X: Sustainable Disaster Relief Vehicle, wydają się z kolei realizacjami fundamentalnych potrzeb i trudno je rozpatrywać w kontekście innym niż szeroko rozumiany humanizm.
Komentarze
Architectu moderuje komentarze do ułatwiania świadomej, merytorycznej, cywilnej rozmowy. Obraźliwe, bluźniercze, autopromocyjne, wprowadzające w błąd, niespójne lub nietypowe komentarze zostaną odrzucone. Moderatorzy pracują w godzinach pracy i akceptują tylko komentarze napisane w języku polskim.