Architektura w "dobie możliwości technicznej reprodukcji"

Paryskie Musée d’Orsay przygotowało prawdziwą gratkę dla miłośników architektury. W kilku salach placówki od przyszłego tygodnia prezentowany będzie zbiór unikatowych rysunków architektonicznych, fotografii, grafik i książek.

Wystawa „Architektura w dobie możliwości jej reprodukcji technicznej” została zainspirowana słynnym esejem niemieckiego filozofa Waltera Benjamina „Dzieło sztuki w dobie możliwości jego reprodukcji technicznej” z 1935 roku. Podniesiony przez Benjamina problem obecności reprodukcji i kopii pokazał wyraźnie jak rozwój praktyk reprodukcyjnych zrewolucjonizował historię sztuki i architektury. Istotnie, nie sposób nie myśleć dziś o wytworach kultury wizualnej bez idei katalogu, albumu, czy zbioru pocztówek.

Odniesienie rewolucji fotograficznej do sfery architektury posłużyło kuratorom Musée d’Orsay do podkreślenia jak media wpłynęły na industrializację technik budowlanych. W salach muzeum będzie można prześledzić jak fotograficzny słownik motywów architektonicznych zaczynał niezależnie kształtować budownictwo z przełomu XIX i XX wieku. Standaryzacja, czy jak powiedzielibyśmy dzisiaj: globalizacja architektury, daje się bowiem prześledzić jako zjawisko historyczne.

W XIX wieku powtarzalność motywów wydawała się przeżerać architekturę od środka. Style historyzujące i eklektyzm wydają się mieć swoje źródło w łatwej dostępności do bazy motywów. I chociaż łatwo byłoby odpowiedzialność za zachowawcze oblicze sztuki XIX wieku zrzucić na dostępność fotograficznych inspiracji, kuratorzy Musée d’Orsay nie dadzą nam zapomnieć o drugiej stronie medalu.

Nowe technologie reprodukcyjne zmieniły bowiem warunki projektowania architektonicznego podwójnie. Rozprzestrzenienie publikacji i podręczników architektonicznych przyspieszyło i ułatwiło rozpowszechnianie nowych projektów i osiągnięć inżynieryjnych. Korzystanie z fotografii przysłużyło się analizie przestrzenności form, a nie tylko linearyzmu fasad. W czasie szybkiego obrotu reprodukcji architekci znacznie poszerzyli swoją kulturę. Zbierając dokumentację, konstruując prywatne archiwa grafiki i fotografii zaczynali ustanawiać na nowo kanon i znajdywać nowe źródła inspiracji.

Twórcy projektu zauważają wreszcie, że to właśnie w fotograficznej rewolucji tkwić może jedno ze źródeł wkroczenia stali do języka architektury. Fotografie konstrukcji metalowych, które można będzie zobaczyć w Musée d’Orsay, przyczyniły się zasadniczo do przewartościowania estetycznego potencjału stali. Była ona już nie tylko rozwiązaniem inżynierskim, ale potencjałem wyrazu artystycznego.

W fotograficznych wizerunkach budynków z końca XIX wieku mogłoby więc leżeć jedno ze źródeł XX-sto wiecznej awangardy…

Fotografie © Musée d’Orsay